Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 (Cánh diều) - Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 (Cánh diều) - Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya

1. Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” Giáo viên
2. 行业PPT模板 01 Đọc và tìm hiểu chung
3. 1. Tác giả: - Lê Trí Viễn (1919 - 2012), quê ở Quảng Nam. - Ông là nhà nghiên cứu phê bình văn học nổi tiếng với phong cách độc đáo, vừa uyên bác mà tài hoa, vừa đậm chất trí tuệ mà tràn đầy cảm xúc.
4. (1) Chia sẻ quá trình tự đọc văn bản ở (2) Ngoài các từ ngữ ở cước chú, nhà (cách đọc diễn cảm, cách khám phá em thấy cần giải nghĩa thêm văn bản theo các gợi ý đọc bên phải văn những từ ngữ nào khác trong văn bản; những lưu ý khi đọc văn bản nghị bản? luận văn học)
5. 2. Văn bản: a. Đọc và giải thích từ khó + hồi âm: sự trả lời/đáp lại + tao nhã: thanh cao và nhã nhặn, dễ được cảm tình, yêu mến + liên tưởng: nghĩ tới sự việc, hiện tượng nào đó có liên quan nhân sự việc, hiện tượng đang diễn ra.
6. 2. Văn bản: b. Tìm hiểu chung * Đặc trưng cơ bản của văn bản Nghị luận văn học - Luận đề là vấn đề trọng tâm bao trùm toàn bộ bài viết. - Luận điểm gắn bó mật thiết với luận đề và được sắp xếp một cách hệ thống, hợp lí giúp cho luận đề của văn bản được sáng rõ, thuyết phục. - Lí lẽ là những căn cứ để giải thích, làm rõ cho luận điểm. - Bằng chứng là những ví dụ cụ thể về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm văn học. * Xuất xứ: Văn bản Vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” được trích trong cuốn Đến với thơ hay, NXB Giáo dục, 1997. * Vấn đề nghị luận: vẻ đẹp nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Cảnh khuya”.
7. 行业PPT模板 02 Đọc và tìm hiểu chi tiết
8. 1. Trình tự phân tích bài thơ Cảnh khuya và bố cục văn bản “Vẻ đẹp của bài Cảnh khuya” - Trình tự phân tích: bài thơ được phân tích theo trình tự bám sát lần lượt các câu thơ trong bài “Cảnh khuya”. → Cách phân tích theo trình tự này giúp người đọc dễ theo dõi, dễ tiếp nhận nội dung văn bản. - Văn bản được chia thành năm phần: + Phần (1): Giới thiệu về bài thơ “Cảnh khuya” (xuất xứ, ấn tượng chung). + Phần (2): Vẻ đẹp của tiếng suối (câu thơ thứ nhất). + Phần (3): Vẻ đẹp của trăng, cây và hoa (câu thơ thứ hai). + Phần (4): Vẻ đẹp của hình ảnh người chưa ngủ (câu thơ thứ ba, tư). + Phần (5): Khái quát về hình ảnh thiên nhiên và con người trong bài thơ, qua đó làm nổi bật phong cách của Hồ Chí Minh. → Nội dung của từng phần đã cho thấy tính kết nối lô-gic để tạo nên một bài nghị luận văn học hoàn chỉnh.
9. 2. Mối quan hệ giữa luận đề, luận điểm với lí lẽ và bằng chứng trong văn bản PHIẾU HỌC TẬP Luận đề: Vẻ đẹp của bài thơ Cảnh khuya Luận điểm 1 Luận điểm 2 Luận điểm 3 Vẻ đẹp của tiếng suối Vẻ đẹp của trăng, cây và hoa Vẻ đẹp của người chưa ngủ trong câu thơ thứ nhất trong câu thơ tiếp trong hai câu thơ cuối. Lí lẽ và bằng chứng Lí lẽ và bằng chứng Lí lẽ và bằng chứng - Thiên nhiên vận động ấm áp vô - Con người trong thế chủ - Êm dịu như tiếng hát. chừng. động. - Tăng cái tĩnh mịch của - Không gian yên tĩnh, bức hoạ - Thể hiện tâm hồn cao cả, đêm. sắc nét. rạng ngời. - “Tiếng suối trong như tiếng - “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng - “Cảnh khuya như vẽ [...] lo hát xa”. hoa”. nỗi nước nhà”
10. 2. Mối quan hệ giữa luận đề, luận điểm với lí lẽ và bằng chứng trong văn bản Nhận xét chung: - Mỗi lí lẽ, bằng chứng làm sáng tỏ từng vẻ đẹp của bài thơ; mỗi luận điểm đều hướng đến làm rõ luận đề là về vẻ đẹp hình thức và nội dung của bài thơ “Cảnh khuya” → hệ thống luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng có mối quan hệ chặt chẽ, lô gich và tạo nên tính thống nhất, mạch lạc cho văn bản. - Thái độ, quan điểm của tác giả thể hiện thống nhất trong các luận điểm: Đó là sự khâm phục, ngưỡng mộ của tác giả Lê Trí Viễn dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh qua việc khẳng định giá trị nội dung tư tưởng, giá trị nghệ thuật của bài thơ Cảnh khuya.
11. 3. Cách phân tích dẫn chứng và bình luận thơ trong văn bản a. Cách phân tích dẫn chứng - Đoạn “Câu thơ cắt ngang ở giữa [...] hoàn toàn thoải mái.” → Yếu tố nghệ thuật được phân tích là cách ngắt nhịp, hình ảnh nhằm thể hiện tư thế chủ động, ung dung của nhà thơ - chiến sĩ. b. Cách bình luận thơ Tác giả so sánh, đối chiếu cách thể hiện của Chủ tịch Hồ Chí Minh với các nhà thơ khác: - Nghệ thuật lấy động tả tĩnh, so sánh với Giả Đảo, Nguyễn Khuyến; - Nghệ thuật so sánh tiếng suối trong đêm với Bạch Cư Dị, Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Thế Lữ. → Tác dụng: mở rộng, xoáy sâu vào những điểm tương đồng và khác biệt, giúp người đọc cảm nhận được sức khơi gợi của các hình ảnh mà tác giả Hồ Chí Minh đã sử dụng trong bài thơ “Cảnh khuya”, đồng thời khẳng định phong cách độc đáo trong sáng tác thơ của Người.
12. 行业PPT模板 03 Tổng kết
13. Tổng kết 1. Nội dung 2. Nghệ thuật đặc sắc Tác giả Lê Trí Viễn đã phân Văn bản thể hiện sự tài tích, bình luận một cách hoa, uyên bác của tác giả thuyết phục để chỉ rõ những Lê Trí Viễn: sự cảm nhận nét đặc sắc của bài thơ tinh tế, sâu sắc; lời văn “Cảnh khuya”, từ đó khẳng uyển chuyển, giàu hình định phong cách nghệ thuật ảnh, cảm xúc. của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
14. 行业PPT模板 Cách đọc văn bản nghị luận về tác phẩm thơ - Đọc kĩ nhan đề để xác định vấn đề nghị luận. - Xác định các ý kiến mà người viết đưa ra (hệ thống luận điểm). - Tìm những lí lẽ và bằng chứng mà người viết sử dụng để khẳng định ý kiến (mối quan hệ giữa các yếu tố). - Xem xét thái độ, giọng điệu của người viết thể hiện trong văn bản để nhận ra mục đích viết. - Xem xét cách thức người viết sử dụng để làm tăng tính thuyết phục cho văn bản (bố cục; các phép tu từ; từ ngữ, hình ảnh, kiểu câu,...)
15. 行业PPT模板 04 Luyện tập, vận dụng
16. 行业PPT模板 Luyện tập, vận dụng (1) Trước và sau khi học văn bản nghị luận này, cảm nhận của em về bài thơ Cảnh khuya có gì khác nhau? Chỉ ra nguyên nhân tạo nên sự khác biệt ấy. Gợi ý: Cần nêu được sự khác biệt ở hai thời điểm, cũng là tác dụng của việc đọc hiểu các văn bản nghị luận văn học: giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về một khía cạnh nào đó của tác phẩm, hoặc cảm nhận được một cách rõ nét hơn những giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.
17. 行业PPT模板 Luyện tập, vận dụng (2) Ở nhà: Tìm đọc một bài phân tích thơ khác của tác giả Lê Trí Viễn và sơ đồ hóa hệ thống luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng của văn bản đó.