Kế hoạch bài dạy môn Toán học Lớp 9 - Chương 10: Một số hình khối trong thực tiễn - Cung Thế Anh

Nội dung text: Kế hoạch bài dạy môn Toán học Lớp 9 - Chương 10: Một số hình khối trong thực tiễn - Cung Thế Anh

1. CHƯƠNG X. MỘT SỐ HÌNH KHỐI TRONG THỰC TIỄN Bài 31. HÌNH TRỤ VÀ HÌNH NÓN Thời gian thực hiện: 2 tiết I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức, kĩ năng - Mô tả đường sinh, chiều cao, bán kính đáy của hình trụ; mô tả đỉnh, đường sinh, chiều cao, bán kính đáy của hình nón. - Tạo lập hình trụ, hình nón. - Tính diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ, hình nón. - Giải quyết một số vấn đề thực tiễn gắn với việc tính thể tích, diện tích xung quanh của hình trụ, hình nón. 2. Về năng lực - Rèn luyện và phát triển năng lực toán học, đặc biệt là năng lực mô hình hóa toán học, năng lực tư duy và lập luận toán học. - Góp phần phát triển các năng lực chung như năng lực giao tiếp và hợp tác (qua việc thực hiện hoạt động nhóm, ), năng lực thuyết trình, báo cáo (khi trình bày kết quả của nhóm), năng lực tự chủ và tự học (khi đọc phần Tìm tòi – Khám phá, làm bài tập ở nhà), 3. Về phẩm chất Góp phần giúp HS rèn luyện và phát triển các phẩm chất tốt đẹp (yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm): + Tích cực phát biểu, xây dựng bài và tham gia các hoạt động nhóm; + Có ý thức tích cực tìm tòi, sáng tạo trong học tập; phát huy điểm mạnh, khắc phục các điểm yếu của bản thân. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU - Giáo viên: + Giáo án, bảng phụ, máy tính cầm tay, máy chiếu (nếu có), bảng, phấn, phiếu học tập, - Học sinh: + SGK, vở ghi, dụng cụ học tập, máy tính cầm tay. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Bài học này dạy trong 2 tiết: + Tiết 1. Mục 1. Hình trụ. + Tiết 2. Mục 2. Hình nón. 201
2. Tiết 1. HÌNH TRỤ Nội dung, phương thức tổ chức Dự kiến sản phẩm, đánh Mục tiêu cần đạt hoạt động học tập của học sinh giá kết quả hoạt động HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG Mục tiêu: Gợi động cơ, tạo tình huống xuất hiện trong thực tế để HS tiếp cận với khái niệm hình trụ và hình nón. Nội dung: HS đọc yêu cầu tình huống, từ đó làm nảy sinh nhu cầu tìm hiểu hình trụ và hình nón. Sản phẩm: Câu trả lời của HS. Tổ chức hoạt động: HS làm việc cá nhân, dưới sự hướng dẫn của GV. Tình huống mở đầu (3 phút) + Mục đích của hoạt - GV yêu cầu HS đọc nội dung của động này là gợi động Tình huống mở đầu. HS suy nghĩ về tình huống cơ HS tìm hiểu khái - Đặt vấn đề: mở đầu và nảy sinh nhu cầu niệm hình trụ và hình nón. GV có thể gợi vấn đề như sau: Trong tìm hiểu hình trụ, hình nón. bài học này, chúng ta sẽ tìm hiểu một + Góp phần phát số yếu tố cơ bản về hình trụ, hình nón triển năng lực giao và những vấn đề thực tiễn gắn với việc tiếp toán học. tính diện tích, thể tích của chúng. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Mục tiêu: HS nhận biết được đường sinh, chiều cao, bán kính đáy của hình trụ. Nội dung: HS đọc phần Đọc hiểu – Nghe hiểu, từ đó nhận biết được hình trụ và mô tả được đỉnh, đường sinh, chiều cao, đáy, bán kính đáy của hình trụ. Sản phẩm: Câu trả lời cho các yêu cầu của GV. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm dưới sự hướng dẫn của GV. 1. Hình trụ + Mục đích của hoạt Nhận biết hình trụ (8 phút) động này là giúp HS - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân tìm hiểu một số yếu đọc phần Nghe hiểu – Đọc hiểu trong tố của hình trụ như: SGK. đỉnh, đường sinh, - GV yêu cầu HS nêu một số đồ vật có HS làm việc dưới sự hướng đáy, bán kính đáy, hình dạng hình trụ trong đời sống. dẫn của GV. chiều cao. - GV trình chiếu phần Đọc hiểu – + Góp phần phát Nghe hiểu trong SGK và những hình triển năng lực giao ảnh hình trụ GV sưu tầm được, yêu tiếp toán học, năng cầu HS xác định các yếu tố của hình lực mô hình hóa toán trụ. học. 202
3. Nội dung, phương thức tổ chức Dự kiến sản phẩm, đánh Mục tiêu cần đạt hoạt động học tập của học sinh giá kết quả hoạt động - GV viết bảng hoặc trình chiếu nội dung trong Khung kiến thức. Ví dụ 1 (5 phút) + Mục đích của hoạt - GV sử dụng bảng phụ hoặc trình động này là giúp HS chiếu nội dung Ví dụ 1 trong SGK. xác định một số yếu HS thực hiện Ví dụ 1 và ghi GV tổ chức cho HS làm việc cá nhân tố của hình trụ. bài vào vở. Ví dụ 1. + Góp phần phát - GV yêu cầu HS trả lời Ví dụ 1, nhận triển năng lực giao xét bài làm của HS và kết luận. tiếp toán học. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Mục tiêu: Củng cố kĩ năng tạo lập hình trụ, mô tả đường sinh, chiều cao, bán kính đáy của hình trụ. Nội dung: HS thực hiện các yêu cầu trong Luyện tập 1 và Thực hành 1, từ đó củng cố kĩ năng tạo lập hình trụ và mô tả các yếu tố của hình trụ. Sản phẩm: Lời giải của HS. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm, dưới sự hướng dẫn của GV. Luyện tập 1 (4 phút) + Mục đích của hoạt - GV tổ chức cho HS làm việc cá - HS hoạt động cá nhân và động này là giúp HS nhân, sau đó mời một hoặc hai HS kể trình bày vào vở ghi. xác định một số yếu tên bán kính đáy và đường sinh. HD. tố của hình trụ. - GV nhận xét bài làm của HS và chốt - Các bán kính đáy còn lại là: + Góp phần phát lại nội dung. OF, ON, O E. triển năng lực tư duy và lập luận toán học. - Đường sinh còn lại là: MN. Thực hành 1 (5 phút) + Mục đích của hoạt - GV tổ chức cho HS thực hiện Thực động này là giúp HS hành 1 theo nhóm đôi. GV quan sát HS làm việc dưới sự hướng luyện tập tạo lập hình sản phẩm của các nhóm, mời đại diện dẫn của GV. trụ và xác định một số yếu tố của hình hai nhóm trình bày sản phẩm và kết HD. Sản phẩm hình trụ của quả thảo luận của nhóm mình. HS. trụ. - GV nhận xét bài làm của các nhóm + Góp phần phát Chiều cao là AB 8 cm . và chốt lại nội dung. triển năng lực mô Chu vi của đáy là hình hóa toán học. BC 15 cm . 203
4. Nội dung, phương thức tổ chức Dự kiến sản phẩm, đánh Mục tiêu cần đạt hoạt động học tập của học sinh giá kết quả hoạt động HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Mục tiêu: HS nhận biết được công thức tính diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ. Nội dung: HS thực hiện HĐ1 và HĐ2, từ đó rút ra công thức tính diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ. Sản phẩm: Câu trả lời của HĐ1 và HĐ2. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân dưới sự hướng dẫn của GV. Diện tích xung quanh và thể tích của + Mục đích của hoạt hình trụ (8 phút) động này là giúp HS - GV tổ chức cho HS thực hiện HĐ1 - HS trả lời HĐ1, HĐ2 và ghi nhận biết được công và HĐ2 theo nhóm đôi trong 5 phút, bài vào vở. thức tính diện tích xung quanh và thể sau đó mời đại diện các nhóm trả lời HD. câu hỏi; các nhóm khác lắng nghe và tích hình trụ. HĐ1: Diện tích mặt xung so sánh với kết quả của nhóm mình; + Góp phần phát quanh của hình trụ là: GV tổng kết, rút ra công thức tính diện triển năng lực giao 90 cm2 . tích xung quanh và thể tích hình trụ. tiếp toán học, năng - GV viết bảng hoặc trình chiếu nội HĐ2: Thể tích lăng trụ đứng lực tư duy và lập luận dung của Khung kiến thức. tam giác và lăng trụ đứng tứ toán học. giác là: S đáy .h. Ví dụ 2 (5 phút) + Mục đích của hoạt - GV sử dụng bảng phụ hoặc trình HS thực hiện Ví dụ 2 và ghi động này là giúp HS chiếu nội dung Ví dụ 2 trong SGK. bài vào vở. áp dụng công thức để - GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm tính diện tích xung đôi để thực hiện Ví dụ 2, sau đó GV quanh và thể tích gọi đại diện một nhóm đưa ra đáp án hình trụ. và các nhóm còn lại nhận xét câu trả + Góp phần phát lời, cuối cùng GV nhận xét câu trả lời triển năng lực tư duy của các nhóm và kết luận. và lập luận toán học. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Mục tiêu: Củng cố kĩ năng tính diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ. Nội dung: HS thực hiện các yêu cầu trong Luyện tập 2. Sản phẩm: Lời giải của HS. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm, dưới sự hướng dẫn của GV. Luyện tập 2 (5 phút) - HS thực hiện Luyện tập 2. + Mục đích của phần - GV tổ chức cho HS làm việc cá nhân HD. h = 1,6 m ; R = 0,5 m . này là giúp HS luyện thực hiện Luyện tập 2. tập tính diện tích 204
5. Nội dung, phương thức tổ chức Dự kiến sản phẩm, đánh Mục tiêu cần đạt hoạt động học tập của học sinh giá kết quả hoạt động - GV mời hai HS trả lời câu hỏi, GV a) Diện tích xung quanh của xung quanh và thể nhận xét bài làm của HS và chốt lại thùng nước là: tích hình trụ. nội dung. 2 + Góp phần phát Sxq 2 Rh 1,6 m . triển năng lực tư duy b) Thể tích của thùng nước và lập luận toán học. là: V R2h 1 257 l . Vậy thùng nước chứa được khoảng 1 257 lít nước. TỔNG KẾT VÀ HƯỚNG DẪN CÔNG VIỆC Ở NHÀ GV tổng kết lại nội dung bài học và dặn dò công việc ở nhà cho HS (2 phút) - GV tổng kết lại các kiến thức trọng tâm của bài học: Các yếu tố của hình trụ, công thức diện tích xung quanh và thể tích của hình trụ. - Nhắc HS về nhà ôn tập các nội dung đã học. - Giao cho HS làm bài tập trong SGK trang 100: Bài 10.11, 10.12. Tiết 2. HÌNH NÓN Nội dung, phương thức tổ chức hoạt Dự kiến sản phẩm, đánh giá Mục tiêu cần đạt động học tập của học sinh kết quả hoạt động HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Mục tiêu: HS mô tả được đường sinh, chiều cao, bán kính đáy của hình nón. Nội dung: HS đọc phần Đọc hiểu – Nghe hiểu, từ đó nhận biết được hình nón và mô tả được đỉnh, đường sinh, chiều cao, đáy, bán kính đáy của hình nón. Sản phẩm: Câu trả lời cho các yêu cầu của GV. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm dưới sự hướng dẫn của GV. 2. Hình nón + Mục đích của Nhận biết hình nón (7 phút) hoạt động này là - GV yêu cầu HS hoạt động cá nhân giúp HS tìm hiểu đọc phần Nghe hiểu – Đọc hiểu trong một số yếu tố của hình nón như: SGK. HS làm việc dưới sự hướng dẫn đỉnh, chiều cao, - GV yêu cầu HS nêu một số đồ vật có của GV. hình dạng hình nón trong đời sống. đường sinh, bán kính đáy. - GV trình chiếu phần Đọc hiểu – + Góp phần phát Nghe hiểu trong SGK và những hình triển năng lực ảnh hình trụ GV sưu tầm được, yêu giao tiếp toán 205
6. Nội dung, phương thức tổ chức hoạt Dự kiến sản phẩm, đánh giá Mục tiêu cần đạt động học tập của học sinh kết quả hoạt động cầu HS xác định các yếu tố của hình học, năng lực mô nón. hình hóa toán - GV viết bảng hoặc trình chiếu nội học. dung trong Khung kiến thức. Ví dụ 3 (4 phút) + Mục đích của - GV sử dụng bảng phụ hoặc trình hoạt động này là chiếu nội dung Ví dụ 3 trong SGK. giúp HS xác định GV tổ chức cho HS làm việc nhóm đôi một số yếu tố của HS thực hiện Ví dụ 3 và ghi bài Ví dụ 3. hình nón. vào vở. - GV yêu cầu HS trả lời Ví dụ 3, nhận + Góp phần phát xét bài làm của HS và kết luận. triển năng lực giao tiếp toán học. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Mục tiêu: Củng cố kĩ năng tạo lập hình nón, mô tả đường sinh, chiều cao, bán kính đáy của hình nón. Nội dung: HS thực hiện các yêu cầu trong Luyện tập 3 và Thực hành 2, từ đó củng cố kĩ năng tạo lập hình trụ và mô tả các yếu tố của hình trụ. Sản phẩm: Lời giải của HS. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân và hoạt động nhóm, dưới sự hướng dẫn của GV. Luyện tập 3 (4 phút) + Mục đích của - GV tổ chức cho HS làm việc cá - HS hoạt động cá nhân và trình hoạt động này là nhân, sau đó mời một hoặc hai HS kể bày vào vở ghi. giúp HS xác định tên bán kính đáy và đường sinh. HD. một số yếu tố của hình nón. - GV nhận xét bài làm của HS và chốt - Các bán kính đáy còn lại là: lại nội dung. ON, OP. + Góp phần phát triển năng lực tư - Các đường sinh còn lại là: S duy và lập luận N, SP. toán học. Thực hành 2 (5 phút) + Mục đích của - GV tổ chức cho HS thực hiện Thực - HS làm việc dưới sự hướng hoạt động này là hành 2 theo nhóm đôi. GV quan sát dẫn của GV. giúp HS luyện tập sản phẩm của các nhóm, mời đại diện HD. Sản phẩm hình nón của HS. tạo lập hình nón và xác định một hai nhóm trình bày sản phẩm và kết Độ dài đường sinh là: quả thảo luận của nhóm mình. số yếu tố của hình SA 10 cm . - GV nhận xét bài làm của các nhóm nón. và chốt lại nội dung. 206
7. Nội dung, phương thức tổ chức hoạt Dự kiến sản phẩm, đánh giá Mục tiêu cần đạt động học tập của học sinh kết quả hoạt động Chu vi của đáy là 10 cm . + Góp phần phát triển năng lực mô hình hóa toán học. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Mục tiêu: HS nhận biết được công thức tính diện tích xung quanh và thể tích của hình nón. Nội dung: HS thực hiện HĐ3 và HĐ4, từ đó rút ra công thức tính diện tích xung quanh và thể tích của hình nón. Sản phẩm: Câu trả lời của HĐ3 và HĐ4. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân dưới sự hướng dẫn của GV. Diện tích xung quanh và thể tích của - HS trao đổi nhóm để thực hiện + Mục đích của hình nón (7 phút) yêu cầu của HĐ3 và HĐ4. hoạt động này là - GV tổ chức cho HS thực hiện HĐ3 HD. giúp HS nhận biết và HĐ4 theo nhóm bốn trong 5 phút, HĐ3. Gọi bán kính đáy của hình được công thức sau đó mời đại diện các nhóm trả lời nón là r , đường sinh là l, góc ở tính diện tích xung quanh và câu hỏi; các nhóm khác lắng nghe và tâm là n . so sánh với kết quả của nhóm mình; thể tích hình nón. Theo công thức tính độ dài GV tổng kết, rút ra công thức tính diện + Góp phần phát cung, ta có: Độ dài của cung tích xung quanh và thể tích hình nón. triển năng lực nl - GV viết bảng hoặc trình chiếu nội hình quạt tròn là . Độ dài giao tiếp toán 180 dung của Khung kiến thức. học, năng lực tư đường tròn đáy của hình nón là duy và lập luận nl 2 r . Từ đó ta có 2 r . toán học. 180 nl Suy ra r . 360 Diện tích xung quanh của hình nón bằng diện tích hình quạt tròn khai triển nên nl 2 nl S l  rl. xq 360 360 Diện tích mặt xung quanh của hình nón là: 45 cm2 . HĐ4. Thể tích lăng trụ đứng tam giác và lăng trụ đứng tứ giác là: 1 S.h. 3 207
8. Nội dung, phương thức tổ chức hoạt Dự kiến sản phẩm, đánh giá Mục tiêu cần đạt động học tập của học sinh kết quả hoạt động Ví dụ 4 (5 phút) + Mục đích của - GV sử dụng bảng phụ hoặc trình HS thực hiện Ví dụ 4 và ghi bài hoạt động này là chiếu nội dung Ví dụ 4 trong SGK. vào vở. giúp HS áp dụng - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân để công thức để tính thực hiện Ví dụ 4, sau đó GV đại diện diện tích xung HS đưa ra đáp án và các nhóm còn lại quanh và thể tích nhận xét câu trả lời, cuối cùng GV hình nón. nhận xét câu trả lời của các nhóm và + Góp phần phát kết luận. triển năng lực tư duy và lập luận toán học. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP Mục tiêu: Củng cố kĩ năng tính diện tích xung quanh và thể tích của hình nón. Nội dung: HS thực hiện các yêu cầu trong Luyện tập 4. Sản phẩm: Lời giải của HS. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động cá nhân, dưới sự hướng dẫn của GV. Luyện tập 4 (5 phút) - HS thực hiện Luyện tập 4. + Mục đích của - GV tổ chức cho HS làm việc cá HD. l 13 cm;h 12 cm. hoạt động này là giúp HS luyện tập nhân. GV mời hai HS trình bày nội Tam giác SOB vuông tại O dung thảo luận. 2 2 2 áp dụng công nên: SO OB SB , suy ra thức tính diện tích - GV nhận xét bài làm của HS và chốt R OB 5. lại nội dung. và thể tích hình Diện tích xung quanh của hình nón. nón là: + Góp phần phát 2 Sxq RI .5.13 65 cm triển năng lực giao tiếp toán Thể tích của hình nón là: học, năng lực tư 1 1 V R2h 52 12 duy và lập luận 3 3 toán học. 100 cm3 . HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Mục tiêu: Giúp HS giải quyết một tình huống thực tiễn gắn với việc tính thể tích, diện tích xung quanh của hình nón. Nội dung: HS thực hiện phần Vận dụng trong SGK. Sản phẩm: Bài làm của HS. Tổ chức thực hiện: HS hoạt động nhóm dưới sự hướng dẫn của GV. 208
9. Nội dung, phương thức tổ chức hoạt Dự kiến sản phẩm, đánh giá Mục tiêu cần đạt động học tập của học sinh kết quả hoạt động Vận dụng (6 phút) - HS làm việc theo nhóm dưới + Giúp HS vận GV tổ chức cho HS làm việc nhóm đôi sự hướng dẫn của GV. dụng công thức để thảo luận thực hiện phần Vận dụng HD. Chiều cao của đống muối tính thể tích hình trong SGK. có dạng hình nón là h 0,9 m nón vào giải và bán kính đáy là R 1,6 : 2 quyết tình huống thực tế. 0,8 m . + Mục đích của Thể tích của đống muối dạng phần này góp hình nón là: phần phát triển 1 1 năng lực mô hình V R2h 0,82 0,9 3 3 hoá toán học, 24 năng lực tư duy m3 603 dm3 . và lập luận toán 125 học. TỔNG KẾT VÀ HƯỚNG DẪN CÔNG VIỆC Ở NHÀ GV tổng kết lại nội dung bài học và dặn dò công việc ở nhà cho HS (2 phút) - GV tổng kết lại các kiến thức trọng tâm của bài học: Các yếu tố của hình nón, công thức diện tích xung quanh và thể tích của hình nón. - Nhắc HS về nhà ôn tập các nội dung đã học. - Giao cho HS làm bài tập trong SGK trang 100: Bài 10.13, 10.14, 10.15, 10.16. TRẢ LỜI/ HƯỚNG DẪN/ GIẢI MỘT SỐ BÀI TẬP TRONG SGK 10.1. Bán kính đáy (cm) Chiều cao (cm) Diện tích (cm2) Thể tích (cm3) 4 6 48 96 3 5 30 45 5 10 20 5 50 8 12 192 768 10.2. R AB 3 cm,h BC 4 cm . 2 Diện tích xung quanh của hình trụ là: Sxq 2 Rh 2 34 24 cm . Thể tích của hình trụ là: V R2h 42 3 48 cm3 . 10.3. R OA 8 cm, l SA 17 cm . 2 a) Diện tích xung quanh của hình nón là: Sxq Rl 817 136 cm . 209
10. b) Tam giác SOA vuông tại O nên theo định lí Pythagore ta có SO2 OA2 SA2 SO2 82 172 SO2 289 64 225 SO 15 h 15. 1 1 Thể tích của hình nón là: V R2h 82 15 320 cm3 . 3 3 4 10.4. h 0,6 m 60 cm, R 2 cm . 2 2 Diện tích xung quanh của bóng đèn là: Sxq 2 Rh 2 260 240 cm . Thể tích của bóng đèn là: V R2h 22 60 240 cm3 . 2 3 3 10.5. a) Thể tích của hình trụ là: V1 40 100 160 000 cm 160 dm . 1 80 000 80 Thể tích của hình nón là: V 402 50 cm3 dm3 . 2 3 3 3 80 560 Thể tích của dụng cụ này là: V V V 160 dm3 . 1 2 3 3 2 b) Diện tích xung quanh hình trụ là: S1 2 40100 8 000 cm . 2 2 2 Diện tích xung quanh hình nón là: S2 40 40 50 400 41 cm . 2 Diện tích mặt ngoài dụng cụ này là: S S1 S2 8 000 400 41 cm . 10.6. Hình tạo thành là hai hình nón. Hình nón thứ nhất có: R1 8 cm,h 6 cm ; hình nón thứ hai có: R2 4 cm,h 3 cm . 1 1 Thể tích của hình nón thứ nhất là: V R2h 82 6 128 cm3 . 1 3 1 1 3 1 1 Thể tích của hình nón thứ hai là: V R 2 h 42 3 16 cm3 . 2 3 2 2 3 3 Thể tích của hình tạo thành là: V V1 V2 128 16 144 cm . Bài 32. HÌNH CẦU Thời gian thực hiện: 2 tiết I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức, kĩ năng - Mô tả tâm, bán kính của hình cầu, mặt cầu. 210