Kế hoạch dạy học môn Hóa học Lớp 9 - Chủ đề: Hidrocacbon - Năm học 2019-2020 - Nguyễn Thị Phương Thảo

Nội dung text: Kế hoạch dạy học môn Hóa học Lớp 9 - Chủ đề: Hidrocacbon - Năm học 2019-2020 - Nguyễn Thị Phương Thảo

1. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon KẾ HOẠCH DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ CHỦ ĐỀ: HIĐROCACBON Số tiết: 06 Ngày soạn: 9/10/2019 A. MÔ TẢ CHỦ ĐỀ Chủ đề gồm các bài: - Bài 34: Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ. - Bài 35: Cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ. - Bài 36: Metan. - Bài 37: Etilen. - Bài 38: Axetilen. - Bài 39: Benzen. B. MỤC TIÊU CHỦ ĐỀ 1. Chuẩn kiến thức: - Biết: + Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ. + Phân loại hợp chất hữu cơ. + Công thức phân tử, công thức cấu tạo và ý nghĩa của nó. + Đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ. + Công thức phân tử, công thức cấu tạo, đặc điểm cấu tạo của metan, etilen, axetilen, benzen. + Tính chất vật lí: Metan, etilen, axetilen: Trạng thái, màu sắc, tính tan trong nước, tỉ khối so với không khí. Benzen: Trạng thái, màu sắc, tính tan trong nước, khối lượng riêng, nhiệt độ sôi, độc tính. + Tính chất hóa học: Phản ứng cháy (tác dụng với oxi). Metan: Tác dụng với clo (phản ứng thế). Etilen: Phản ứng cộng brom trong dung dịch, phản ứng trùng hợp tạo PE. Axetilen: Phản ứng cộng brom trong dung dịch. Benzen: Phản ứng thế với brom lỏng (có bột Fe, đun nóng), phản ứng cộng hiđro và clo. + Ứng dụng: Metan: Dùng làm nhiên liệu và nguyên liệu trong đời sống và sản xuất. Etilen: Làm nguyên liệu điều chế nhựa PE, ancol (rượu) etylic, axit axetic. Axetilen: Làm nhiên liệu và nguyên liệu trong công nghiệp. Benzen: Làm nhiên liệu và dung môi trong tổng hợp hữu cơ. GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 1 Năm học: 2019 - 2020
2. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon - Hiểu: + Phân loại hợp chất hữu cơ dựa vào công thức phân tử. + Viết được một số CTCT mạch hở, mạch vòng của một số hợp chất hữu cơ đơn giản (<4C) khi biết CTPT. + Viết được một số công thức phân tử, công thức cấu tạo, nêu được đặc điểm cấu tạo phân tử: metan, etilen, axetilen, benzen. + Phân biệt được khí metan, etilen, axetilen bằng phương pháp hóa học. - Vận dụng: + Viết được công thức cấu tạo khi biết công thức phân tử. + Viết được PTHH thể hiện tính chất hóa học dạng khai triển và dạng viết gọn của metan, etilen, axetilen, benzen. + Biết tính khối lượng, thể tích của chất tham gia hoặc chất sản phẩm. + Tính được khối lượng, thể tích hoặc phần trăm khối lượng, phần trăm thể tích các chất trong hỗn hợp. + Biết lập công thức phân tử của hợp chất hữu cơ khi biết thành phần các nguyên tố trong hợp chất hoặc dựa vào sản phẩm cháy CO2 và H2O. + Tính khối lượng benzen đã phản ứng để tạo thành sản phẩm trong phản ứng thế theo hiệu suất. + Dự đoán tính chất hóa học của một số chất khi biết CTCT và ngược lại. Viết PTHH thể hiện tính chất. + Giải các bài toán liên quan đến thực tiễn. 2. Kĩ năng: - Phân biệt được hợp chất hữu cơ và hợp chất vô cơ theo CTPT. - Quan sát thí nghiệm, rút ra kết luận. - Tính phần trăm các nguyên tố trong một hợp chất hữu cơ. - Lập được công thức phân tử hợp chất hữu cơ dựa vào thành phần phần trăm các nguyên tố và dựa vào sản phẩm cháy CO2 và H2O. - Quan sát thí nghiệm, hiện tượng thực tế, hình ảnh thí nghiệm và rút ra nhận xét. - Quan sát hình ảnh, mô hình cấu tạo phân tử rút ra đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ. Rút ra tính chất metan, etilen, axetilen, benzen. - Viết được một số công thức cấu tạo (CTCT) mạch hở, mạch vòng của một số chất hữu cơ đơn giản (<4) khi biết CTPT. - Điều chế C2H2 từ CaC2 và CH4. - Viết PTHH dạng công thức phân tử và CTCT thu gọn. - Phân biệt khí metan, etilen, axetilen bằng phương pháp hóa học. GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 2 Năm học: 2019 - 2020
3. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon - Tính phần trăm khí metan, etilen, axetilen trong hỗn hợp khí hoặc thể tích khí tham gia phản ứng. - Tính khối lượng benzen đã phản ứng để tạo thành sản phẩm trong phản ứng thế theo hiệu suất. 3. Trọng tâm bài học: - Khái niệm hợp chất vô cơ. - Phân loại hợp chất hữu cơ. - Cấu tạo và tính chất hóa học của metan, etilen, axetilen, benzen. + CH4 chỉ chứa các liên kết đơn nên phản ứng đặc trưng của metan là phản ứng thế. + C2H4 có 1 liên kết đôi trong đó có một liên kết kém bền nên phản ứng đặc trưng là phản ứng cộng (phản ứng trùng hợp thực chất là một kiểu phản ứng cộng liên tiếp nhiều phân tử etilen). + C2H2 có 1 liên kết ba trong đó có 2 liên kết kém bền nên có phản ứng ứng đặc trưng là phản ứng cộng. + C6H6 có cấu tạo vòng 6 cạnh đều, gồm 3 liên kết đơn C – C xen kẽ 3 liên kết đôi C = C đặc biệt nên benzen vừa có khả năng cộng, vừa có khả năng thế (tính thơm). 4. Định hướng hình thành, phát triển năng lực và phẩm chất: - Năng lực chung: + Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học. + Năng lực thực hành hóa học. + Năng lực nêu hiện tượng và viết PTHH. + Năng lực tính toán. + Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn học. + Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào đời sống. - Phẩm chất: cẩn thận, tỉ mỉ, kiên trì, trung thực, chính xác, yêu chân lí khoa học, có ý thức trách nhiệm với bản thân. C. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Chuẩn bị của giáo viên - Dụng cụ/ hóa chất/ thiết bị dạy học: Dụng cụ Hóa chất - Cốc thuỷ tinh, ống nghiệm, ống nhỏ - Bông (tự nhiên), nến, lá khô. giọt, ống thuỷ tinh vuốt nhọn, đũa thuỷ - Khí metan, dung dịch Ca(OH)2. tinh, diêm, bình cầu, phễu chiết, chậu thuỷ tinh, ống dẫn khí, bình thu khí, kẹp - Etilen, dung dịch brom, đất đèn, gỗ, đèn cồn. benzen, dầu ăn, brom lỏng, nước. GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 3 Năm học: 2019 - 2020
4. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon - Quả cầu C, H, O có lỗ khoan sẵn. Thanh nối tượng trưng cho hoá trị. - Học liệu: + Tranh màu về các loại thức ăn, hoa quả, đồ dùng quen thuộc. + Tranh vẽ công thức cấu tạo của rượu etilic và đimetyl ete. + Mô hình phân tử metan. + Mô hình phân tử axetilen, tranh vẽ các sản phẩm ứng dụng của axetilen. + Tranh vẽ (video thí nghiệm) mô tả thí nghiệm phản ứng của benzen với brom. + Các trang web: 20190518151703942.htm khi-nagraveo.html - Sách giáo khoa Hóa học 9 hiện hành. - Sách bài tập Hóa học 9. - Sách giáo viên. - Sách chuẩn kiến thức, kĩ năng. 2. Chuẩn bị của học sinh Đọc và nghiên cứu nội dung bài học. 3. Thống kê số lượng câu hỏi/ bài tập sử dụng kiểm tra, đánh giá liên quan nội dung chủ đề (Phụ lục 1 ) Nội dung Nhận Thông Vận dụng biết hiểu Vận dụng thấp Vận dụng cao Khái niệm về hợp chất hữu cơ 6 2 1 và hóa học hữu cơ Cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ 8 3 2 Metan 9 2 2 GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 4 Năm học: 2019 - 2020
5. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon Etilen 5 3 1 1 Axetilen 4 5 4 Benzen 5 3 3 D. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP Kiểm tra bài cũ: Có thể lồng ghép trong tiết học. I. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG - Mục tiêu + Tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới. + Định hướng kiến thức học sinh sẽ tìm hiểu trong tiết học. - Kĩ thuật dạy học tích cực chính: kĩ thuật tia chớp, kĩ thuật đặt câu hỏi. - Hình thức tổ chức hoạt động: Trực quan hình ảnh. - Dụng cụ hỗ trợ dạy học: Hình ảnh vật thể, máy chiếu. - Mức độ kiến thức đã giải quyết: biết Học sinh xem tranh. Tinh bột Xenlulozơ Xăng, dầu. Protein (- C6H10O5 -)n (- C6H10O5 - )m Etanol C2H5OH Đường saccarozơ Chất dẻo Polyester C12H22O11 (PET) Thuốc nhuộm Phân bón Khí gas Đèn xì oxi - axetilen Đặt câu hỏi: - Kể tên các chất có trong vật thể? GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 5 Năm học: 2019 - 2020
6. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon - Các chất này thuộc loại hợp chất nào? Đặt vấn đề “hợp chất trên là hợp chất hữu cơ. Vậy hợp chất hữu cơ là gì! Ngành hóa học nghiên cứu về hợp chất hữu cơ gọi là gì? Trong hợp chất hữu cơ, các nguyên tử liên kết với nhau bằng cách nào! Hướng dẫn tìm hiểu hoạt động hình thành kiến thức. II. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI - Mục tiêu: + Khái niệm hợp chất hữu cơ. + Phân loại hợp chất hữu cơ. + Cấu tạo và tính chất hóa học của metan, etilen, axetilen, benzen. CH4 chỉ chứa các liên kết đơn nên phản ứng đặc trưng của metan là phản ứng thế. C2H4 có 1 liên kết đôi trong đó có một liên kết kém bền nên phản ứng đặc trưng là phản ứng cộng (phản ứng trùng hợp thực chất là một kiểu phản ứng cộng liên tiếp nhiều phân tử etilen). C2H2 có 1 liên kết ba trong đó có 2 liên kết kém bền nên có phản ứng ứng đặc trưng là phản ứng cộng. C6H6 có cấu tạo vòng 6 cạnh đều, gồm 3 liên kết đơn C-C xen kẽ 3 liên kết đôi C=C đặc biệt nên benzen vừa có khả năng cộng, vừa có khả năng thế (tính thơm). - Kĩ thuật dạy học chính: Kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật đọc tích cực, kĩ thuật viết tích cực, kĩ thuật phân tích phim video, kĩ thuật lược đồ tư duy. - Hình thức tổ chức hoạt động: xem video thí nghiệm, làm thí nghiệm, hoạt động nhóm, cá nhân hoạt động. - Dụng cụ/ Hóa chất/ thiết bị hỗ trợ dạy học: máy chiếu. Dụng cụ Hóa chất - Cốc thuỷ tinh, ống nghiệm, ống nhỏ - Bông (tự nhiên), nến, lá khô. giọt, ống thuỷ tinh vuốt nhọn, đũa thuỷ - Khí metan, dung dịch Ca(OH)2. tinh, diêm, bình cầu, phễu chiết, chậu thuỷ tinh, ống dẫn khí, bình thu khí, kẹp - Etilen, dung dịch brom, đất đèn, gỗ, đèn cồn. benzen, dầu ăn, brom lỏng, nước. - Quả cầu C, H, O có lỗ khoan sẵn. Thanh nối tượng trưng cho hoá trị. - Bảng phụ, bảng nhóm, hình ảnh. - Sản phẩm thực hiện nhiệm vụ của học sinh: Phụ lục 3 GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 6 Năm học: 2019 - 2020
7. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon HOẠT ĐỘNG 1: KHÁI NIỆM VỀ HỢP CHẤT HỮU CƠ VÀ HÓA HỌC HỮU CƠ. 1. Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ Biểu diễn thí nghiệm xác định thành phần nguyên tố trong khí metan (hoặc dùng etilen, axetilen, ...), yêu cầu học sinh quan sát, nêu hiện tượng, rút ra kết luận thành phần các nguyên tố trong hợp chất metan dựa vào sản phẩm cháy. Học sinh nêu được hiện tượng: - Có hơi nước đọng trên thành ống nghiệm. Chứng tỏ hợp chất có chứa H. - Khí sinh ra làm đục nước vôi trong. Chứng tỏ hợp chất có chứa C. - Kết luận: Metan có chứa 2 nguyên tố C, H. Đặt vấn đề “ nến, bông, cồn là hợp chất hữu cơ như vậy các hợp chất hữu cơ này có thành phần các nguyên tố giống hợp chất hữu cơ ở trên không! Học sinh làm thí nghiệm theo nhóm ( 3 nhóm), hoàn thành nội dung phiếu sô 1: NHÓM 1 NHÓM 2 NHÓM 3 TN 1: Đốt bông TN 2: Đốt nến TN 3: Đốt cồn Hiện tượng – Giải thích: . . Kết luận: Hợp chất hữu cơ là hợp chất của ...(1) (trừ (2) ). Hướng dẫn tổng kết kiến thức. Kết luận: - Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon (trừ CO; CO2; các muối cacbonat kim loại; H2CO3, ). VD: CH4; C2H6O; CH3Cl; Học sinh quan sát tranh, trả lời câu hỏi “ngành hóa học hữu cơ nghiên cứu gì?” GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 7 Năm học: 2019 - 2020
8. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon Học sinh nhận xét, rút ra kết luận. Kết luận: Hóa học hữu cơ là ngành khoa học nghiên cứu về các hợp chất hữu cơ và những chuyển đổi của chúng. Học sinh làm nhanh bài tập. Giáo viên thu vở và thu 3 bài nhanh nhất, chấm, sửa bài 01 học sinh (nếu học sinh làm tốt ghi điểm). Bài tập 1: Hãy sắp xếp các chất : C6H6, CaCO3, C4H10, C2H6O, NaNO3, CH3NO2, NaHCO3, C2H3O2Na vào các cột thích hợp trong bảng sau: Hợp chất hữu cơ Hợp chất vô cơ Đặt vấn đề “các hợp chất hữu cơ trong bài tập trên có thể chia thành mấy loại? Đó là những loại nào? Dựa vào đâu có thể phân loại như vậy!”. 2. Phân loại hợp chất hữu cơ. Kết quả bài tập 1, đặt câu hỏi “dựa vào thành phần các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ (C6H6; C4H10; C2H6O; CH3NO2; C2H3O2Na). Hãy cho biết hợp chất hữu cơ phân làm những loại nào? Dựa vào đâu có thể chia như vậy?”. Học sinh trả lời, kết luận kiến thức. Kết luận: + Hiđrocacbon: Phân tử tạo nên từ 2 nguyên tố C, H. Ví dụ: CH4; C2H4; C2H2; C6H6 GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 8 Năm học: 2019 - 2020
9. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon + Dẫn xuất của hiđrocacbon: Phân tử ngoài C, H còn có thêm một số nguyên tố khác như O, Cl, Br, Na, . Ví dụ: C2H6O; CH3NO2; C2H3O2Na, . Tổ chức học sinh tổng kết kiến thức bằng sơ đồ tư duy. Đặt vấn đề “trong hợp chất hữu cơ, các nguyên tử liên kết với nhau như thế nào? Hóa trị của các nguyên tố xác định như thế nào!”. HOẠT ĐỘNG 2: CẤU TẠO PHÂN TỬ HỢP CHẤT HỮU CƠ 1. Đặc điểm cấu tạo hợp chất hữu cơ Học sinh tự đọc nhanh thông tin SGK, tìm hiểu đặc điểm cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ. Hoạt động nhóm (4 bạn) trả lời các câu hỏi sau: - (1) Hãy cho biết hóa trị của các nguyên tố C, H, O trong các hợp chất hữu cơ? - (2) Liên kết trong phân tử hợp chất hữu cơ được biểu diễn như thế nào? - (3) Các nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ có liên kết với nhau theo một trật tự nhất định không? - (4) Trong phân tử hợp chất hữu cơ, các nguyên tử cacbon có thể liên kết trực tiếp với nhau không? Có những loại mạch cacbon nào? Học sinh trả lời, nhận xét, giáo viên hướng dẫn kết luận (hoàn thành 1 nhánh sơ đồ tư duy). GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 9 Năm học: 2019 - 2020
10. Phòng GD &ĐT Huyện Đông Hòa Chủ đề: Hiđrocacbon Kết luận: -Trong phân tử hợp chất hữu cơ, C có hóa trị (IV), O có hóa trị (II), H có hóa trị (I). - Mỗi liên kết được biểu diễn bằng 1 nét gạch nối giữa 2 nguyên tử. Có 3 loại liên kết: Liên kết đơn (-) Liên kết đôi (=) Liên kết ba (  ) -Trong phân tử, nguyên tử C không chỉ liên kết với chính nó mà còn có thể liên kết với nguyên tử của nguyên tố khác tạo thành mạch cacbon. Có 3 loại mạch cacbon: Mạch thẳng: CH3 –CH3 –CH3 –CH3. Mạch nhánh: Mạch vòng: Học sinh làm bài tập 2: viết công thức cấu tạo của các phân tử chất sau: CH4; C2H4; C2H6O. Giáo viên đánh giá, kết luận (Có thể ghi điểm ở hoạt động này). 2. Công thức cấu tạo Nhắc nhớ bài tập viết CTCT của CH4; C2H4 và C2H6O. Cung cấp công thức cấu tạo của một số phân tử hợp chất hữu cơ theo bảng sau: CHẤT Công thức phân tử CTCT (CTPT) Metan CH4 Viết gọn: CH4 Etilen C2H2 Viết gọn: H2C = CH2 Axetilen C2H2 Viết gọn: H - C  C- H Rượu etylic C2H6O Viết gọn: CH3 – CH2 – OH / C2H5 - OH Đimetyl ete Viết gọn: CH – O – CH 3 3 GV: Nguyễn Thị Phương Thảo 10 Năm học: 2019 - 2020