SKKN Một số biện pháp vận dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm đạt hiệu quả tích cực

Nội dung text: SKKN Một số biện pháp vận dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm đạt hiệu quả tích cực

1. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc MÔ TẢ SÁNG KIẾN Mã số: 1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp vận dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm đạt hiệu quả tích cực 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: - Chuyên môn 3. Mô tả bản chất của sáng kiến: 3.1 Tình trạng giải pháp đã biết: Theo chúng tôi được hiểu thì thảo luận là một dạng tương tác nhóm trong đó các thành viên hợp sức giải quyết một vấn đề đang cùng quan tâm nhằm đạt tới một sự hiểu biết chung về vấn đề đó. Học sinh tham gia thảo luận sẽ dần được nâng cao khả năng diễn đạt ý kiến của mình cho người khác nghe và sau đó tiếp nhận ý kiến phản hồi về chất lượng ý kiến đã diễn đạt ý kiến của mình. Còn lí luận dạy học hiện đại quan niệm rằng học sinh hình thành được kiến thức, rèn luyện được kĩ năng và tích lũy được vốn kinh nghiệm chủ yếu là qua quá trình học tập tương tác giữa GV- HS, HS – HS thông qua môi trường dạy học và giáo dục. Kết quả học tập cao hay thấp là do mỗi HS tích cực tương tác và trao đổi trong môi trường học tập. Như vậy tổ chức nhóm học tập tương tác có vai trò quan trọng trong xu hướng dạy học nhằm tích cực hóa người học. Học tập tích cực là yêu cầu đặt ra ở mỗi bậc học. Giáo dục hiện đại coi phương pháp dạy HS học tập tích cực đầu tiên là học thông qua thảo luận nhóm. Thảo luận nhóm có thể được áp dụng ở bất kì lớp học nào. Đặc biệt đối với bậc Tiểu học với cấu trúc mỗi lớp từ 30- 35 học sinh thì rất phù hợp. Những ưu điểm - Về phía giáo viên: 1
2. - Thông qua việc nghiên cứu tìm hiểu về hình thức tổ chức hoạt động nhóm, giúp chúng tôi đúc kết rút kinh nghiệm sử phương pháp một cách có hiệu quả trong quá trình dạy học. b. Nội dung của giải pháp: b.1. Tính mới của giải pháp: Dạy học theo nhóm nâng cao tính tương tác giữa các thành viên trong nhóm. Đây là yếu tố cơ bản của hoạt động nhóm, thường ở dạng tương tác mặt đối mặt. Nó có những tác động tích cực đối với người học như: - Tăng cường động cơ học tập, làm nảy sinh những hứng thú mới. - Kích thích sự giao tiếp, chia sẻ tư tưởng, nguồn lực và cách giải quyết vấn đề. - Tăng cường các kĩ năng biểu đạt, phản hồi bằng các hình thức biểu đạt như lời nói, ánh mắt cử chỉ - Khích lệ mọi thành viên tham gia học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, phát triển mối quan hệ gắn bó, quan tâm đến nhau. - Thông qua hoạt động nhóm phát triển kĩ năng giao tiếp và kĩ năng xã hội Đó là các kĩ năng giao tiếp như: biết chờ đợi đến lượt; tóm tắt và xử lí thông tin; biết xây dựng niềm tin như bày tỏ sự ủng hộ qua ánh mắt nụ cười, yêu cầu giải thích, giúp đỡ và sẵn sàng giúp đỡ; khả năng giải quyết bất đồng như kiềm chế bực tức, không làm xúc phạm người khác khi bất đồng ý kiến. b.2. Sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ: - Trước đây giáo viên dành nhiều thời gian cho việc thảo luận và tổ chức học tập nhóm tương tác thường mang tính hình thức, qua loa, chưa mang lại hiệu quả thật sự, chưa khai thác triệt để những ưu việt của phương pháp này, chủ yếu được sử dụng khi dự giờ. - Nay việc sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm trong giảng dạy đối với giáo viên phải đổi mới chương trình triển khai thì song song đó giáo viên cũng được tập huấn những phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong đó có phương pháp dạy học theo nhóm và giáo viên cũng đã vận dụng trong công tác giảng dạy.Tuy nhiên vận dụng phương pháp dạy học 3
3. + Chia nhóm hỗn hợp trình độ: GV phân hoạch các HS trong lớp như chia nhóm theo sở trường. Điểm danh độc lập 4 nhóm, yêu cầu HS ở mỗi nhóm đọc 1 số( 1,2,3, ) Những em đọc số 1(2,3, ) vào nhóm 1( nhóm 2, nhóm 3, ), mỗi nhóm gồm 4 em với năng lực khác nhau. Ưu điểm: GV có thể tận dụng khả năng tương tác giữa các học sinh để giúp đỡ lẫn nhau. Nhược điểm: Có thể có một số học sinh dựa dẫm, ỷ lại vào kết quả làm việc của học sinh năng khiếu. Còn học sinh năng khiếu cảm thấy mất thời gian và không thu được gì trong quá trình học nhóm. • Tìm hiểu một số kĩ thuật tiến hành tổ chức thảo luận nhóm Trong buổi thảo luận điều quan trọng là xác định đúng vấn đề cần thảo luận giúp HS xác định được các kiến thức nào đã rõ ràng, kiến thức nào cần thảo luận, tranh luận xem hiểu vấn đề như thế nào là đúng hay chưa? Trong khi tổ chức thảo luận nhóm có nhiểu tình huống có thể xảy ra: - Tình huống 1: Làm thế nào để nhanh chóng bắt đầu cuộc thảo luận + Giải pháp: Để nhanh chóng bắt đầu cuộc thảo luận, GV có thể khơi ngòi bằng việc đặt các câu hỏi hoặc nêu tình huống” chọc tức”. + Ví dụ: Luyện từ và câu lớp 2: Từ ngữ về thời tiết Bài tập 1: Chọn những từ thích hợp trong ngoặc đơn để chỉ thời tiết của từng mùa (nóng nực, ấm áp, giá lạnh, mưa phùn gió bấc, se se lạnh, oi nồng) : -Mùa xuân: - Mùa hạ: - Mùa thu: - Mùa đông: Sau khi HS đã tìm được lời nói trực tiếp GV nêu câu hỏi: Một HS đọc lại yêu cầu bài tập. Sau đó nêu ý kiến của mình như : Mùa xuân thời tiết thế nào? Mùa xuân ấm áp. Có nhiều dạng câu hỏi: + Dạng nhân – quả( liên hợp): Nếu làm thì sẽ có kết quả + Dạng so sánh: Cách làm nào hiệu quả hơn? + Dạng đánh giá: Làm thế nào nhanh hơn, gọn hơn? Ai làm đúng, ai cần xem kĩ lại? - Tình huống 2: Điều khiển cuộc thảo luận như thế nào cho hiệu quả 5
4. - Các bước tổ chức hoạt động nhóm Bước 1: Chuẩn bị cho tổ chức hoạt động nhóm + Xác định các nội dung cho hoạt động nhóm: Nội dung học tập thích hợp cho hoạt động hợp tác theo nhóm thường là các vấn đề, câu hỏi, bài tập đòi hỏi tư duy và sự đóng góp của nhiều người để giải quyết. + Xác định thành phần nhóm. + Xác đinh quy mô nhóm. + Xác định thời gian của từng hoạt động học nhóm Bước 2: Tiến hành tổ chức dạy học theo nhóm + Chia nhóm và phân công nhiệm vụ cho các thành viên nhóm. + Giao nhiệm vụ cho hoạt động nhóm. + Hỗ trợ và hướng dẫn khi cần. + Tổ chức cho các nhóm báo cáo kết quả làm việc nhóm (Cách tổ chức cho các nhóm trình bày kết quả và xử lý tình huống khi HS không có ý nhận xét; mỗi nhóm có các nhiệm vụ khác nhau) Bước 3: Tổng kết hoạt động học nhóm + Tổng hợp, phân tích ý kiến và kết luận + Đánh giá kết quả hoạt động nhóm. - Vai trò của GV trong hoạt động nhóm + Cung cấp nhiệm vụ có thách thức và tạo điều kiện để nhóm hoàn thành nhiệm vụ. + Cân nhắc việc chia nhóm, thay đổi nhóm, tạo nhóm mới để đảm bảo 2 yếu tố an toàn và thách thức trong hoạt động nhóm. + Quản lí hoạt động nhóm (quan sát quá trình hoạt động nhóm, hỗ trợ và hướng dẫn khi cần thiết, khen ngợi và động viên HS). + Người giáo viên phải là người điều động các nhóm làm việc. + Phải quan sát và theo dõi hoạt động, công việc của từng nhóm để tìm ra cách giải quyết hợp lý nhất. + Trong quá trình quan sát các nhóm làm việc, người giáo viên phải phát hiện các sai lầm mà các nhóm mắc phải khi tham gia nhóm, những sai lầm mang 7
5. + Vì vậy cần hướng dẫn cho học sinh ngay từ những lần đầu tiên làm việc theo nhóm theo các hình thức đến khi quen việc, các em phải cùng nhau hợp sức để hoàn thành nhiệm vụ được giao. + Khi làm việc theo nhóm tự các nhóm có quyền lựa chọn cách thực hiện nào tuỳ thích, sao cho khi nhóm trình bày phải đạt được yêu cầu GV giao. + Các thành viên trong nhóm thay phiên làm nhóm trưởng, thư ký, báo cáo, ở mỗi lần làm việc nhóm. Với phương pháp này để tránh học sinh có thể làm qua loa, hình thức, nếu không có sự kiểm tra theo dõi của giáo viên, một số em yếu, thụ động không chịu động não, suy nghĩ, hoặc thuộc lòng đọc vẹt, không bày tỏ ý kiến của mình ngược lại những em nhanh nhẹn thì tự quyết định vấn đề mà không có sự thảo luận trong nhóm. Vì thế để đảm bảo cho tất cả học sinh đều tham gia làm việc một cách chủ động một mặt chúng tôi khuyến khích động viên các em, nhất là các em còn nhút nhát, giao nhiệm vụ cho nhóm trưởng quản lí và theo dõi phân công các thành viên trong nhóm làm việc. Khi giao việc cho các nhóm chúng tôi thường theo dõi quan sát , nếu thấy các em làm việc chăm chú và sôi nổi thì chúng tôi yên tâm, nếu các em làm việc trầm hoặc nhốn nháo, lúng túng thì chúng tôi hướng dẫn, gợi ý cho các em, tránh can thiệp quá sâu. + Mặt khác luôn cho các nhóm thi đua với nhau qua bảng điểm làm việc giữa các nhóm, trong quá trình diễn ra hoạt động nhóm, nhóm nào làm việc tốt không gây ồn ào không có thành viên làm việc riêng nhóm đó được cộng điểm và ngược lại, nhóm trưởng sẽ chịu trách nhiệm khi có bạn trong nhóm không hợp tác, để tránh nhóm làm nhanh chờ đợi sẽ sinh ra nói chuyện, làm việc riêng chúng tôi cho các nhóm trưởng có thể chọn nhóm kiểm tra chéo, hay trao đổi thêm các thông tin có liên quan đến bài học từ các nhóm khác. + Những học sinh học chưa tốt tuỳ theo bài chúng tôi có thể xếp thành một nhóm và tự là thành viên trong nhóm của các em và có thể luân phiên cho học sinh năng khiếu làm nhóm trưởng tiếp vai trò của GV còn GV thì quan sát các nhóm làm việc. 9