Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực trong tổ chức hoạt động vui chơi

Nội dung text: Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực trong tổ chức hoạt động vui chơi

1. TRẦN THỊ NGỌC TRÂM MODULE MN 26 øNG DôNG PH¦¥NG PH¸P D¹Y HäC TÝCH CùC TRONG Tæ CHøC HO¹T §éNG VUI CH¥I | 61
2. C. NỘI DUNG Nội dung 1 HOẠT ĐỘNG CHƠI CỦA TRẺ EM LỨA TUỔI MẦM NON (5 tiết) Hoạt động 1. Tìm hiểu về hoạt động chơi của trẻ em Hãy c tài liu v hot ng chi ca tr em, suy ngm và vit ra mt cách ngn gn tr li mt s vn sau ây (có th tho lun nhóm). — Chi là hot ng: — Bn cht và c im ca hot ng chi + Bn cht: + c im: ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI | 63
3. vi t nhiên và vi xã hi c mô phng li, nó mang n cho ngi chi mt trng thái tinh thn vui v, thoi mái, d chu”. — “Loi hot ng nào có cu trúc ng c nm trong chính quá trình hot ng, ó chính là hot ng chi” Hình thc th hin ca hot ng chi vô cùng a dng c v ni dung, c v hình thc. Tuy nhiên, chúng ta có th hiu v hot ng chi nh sau: Chi là hot ng t nguyn, ham thích ca ngi chi trong mt hot ng hoc trong mt trò chi và em li cho ngi chi trng thái vui v, phn khích, thoi mái. ng c ca hot ng chi luôn nm quá trình thc hin hành ng ch không nm kt qu ca hot ng. Chi cn cho mi la tui. i vi tr nh, chi nh là mt trong nhng nhu cu thit yu ca tr. Chi c xem nh là công vic ca tr và gi vai trò ch o i vi s phát trin ca tr. Hình thc th hin c trng ca hot ng chi là các trò chi. Các trò chi vô cùng a dng v ni dung, hình thc và ngun gc. 2.Bản chất và đặc điểm của hoạt động chơi a. Bn cht ca hot ng chi Có nhiu quan im khác nhau trong lch s v hot ng chi ca tr em. Là mt hin tng i sng phc tp và lí thú, hot ng chi hình thc th hin c trng là các trò chi ã thu hút c s chú ý ca nhiu nhà nghiên cu thuc nhiu lnh vc khác nhau. Các hc thuyt khác nhau v hot ng chi nói chung và trò chi tr em nói riêng ã ra i. Vic nghiên cu các hc thuyt ó nhm tìm hiu ngun gc, bn cht ca hot ng chi ca tr em, vai trò ca nó i vi s phát trin tr em có ý ngha to ln v lí lun và thc tin. * Các quan im sinh vt hóa hot ng chi — Thuyt “nng lng tha” (Siller, Spencer) + Ph. Siller (1756 — 1800) là mt nhà th c ni ting và cng là mt nhà trit hc. Theo ông, trong thi gian rnh ri con ngi dùng sc lc ca mình áp ng nhng nhu cu tinh thn, nhu cu sáng to. Vic áp ng nhng nhu cu ó c thc hin trong các trò chi và trong ngh thut. Trong nhng vic ó con ngi c nâng cao lên trên thc t khng khip, tàn nhn, và thc s có c t do, sáng to. ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI | 65
4. truyn ca các hành vi, còn trong các trò chi a tr lnh hi các kinh nghim lch s — xã hi ca loài ngi. Thuyt này ã không xem xét y ngun gc ca hot ng chi, mà ch nêu lên mc ích, ý ngha ca hot ng này. Tuy nhiên, vic hiu bn cht ca hot ng chi là s chun b cho hot ng sng thc s sau này cng nh vic khng nh chi là ni dung hot ng chính ca a tr là hoàn toàn úng n. — Thuyt phân tâm hc gn hot ng chi vi am mê tình dc (S. Freud) S. Freud (1856 — 1933) là nhà tâm lí hc ngi Áo và là ngi ng u trng phái phân tâm trong tâm lí hc t sn. Hc thuyt v hot ng chi ca Freud c hình thành t các hc thuyt v cu trúc nhân cách con ngi. Theo ông, c s hành vi ca con ngi là bn nng bo tn nòi ging (bn nng sinh dc). Bn nng ó th hin trong nhiu loi hot ng khác nhau ca con ngi. S phát trin ca a tr cng chu nh hng ca bn nng sinh dc. Nim say mê, mong c, nhng biu tng bí n ca a tr u có liên quan vi bn nng sinh dc và chúng không th hin trc tip trong cuc sng ca a tr, mà ch biu hin c trong các trò chi. Nh vy, Freud ã gn hot ng chi vi nhng am mê tình dc. im sai lm c bn trong hc thuyt ca ông v hot ng chi là ã xem trò chi nh mt biu hin trc tip ca cu to tâm sinh lí c th a tr và ã tách chúng ra khi nhng s kin xã hi. Ông ã sinh vt hóa bn cht ca hot ng chi. Tóm li , quan im thnh hành t nhng nm 30 ca th k XX tr v trc là nhìn nhn hot ng chi tr em mt cách t nhiên ch ngha, tiêu biu là các thuyt va nêu trên. Nhng sai lm ch yu ca các hc thuyt nêu trên v hot ng chi ca tr em là: + Khng nh hot ng chi là mt hin tng hoàn toàn mang tính sinh hc. iu ó dn n hu qu hoc là bác b ni dung xã hi ca các trò chi, hoc là mâu thun không th gii quyt c gia mt bên là tính bn nng ca hot ng chi ã c khng nh trong các thuyt ó vi ni dung xã hi ca các trò chi. + Trong vic nghiên cu hot ng chi ch c gng xem xét các trò chi ngoài mi quan h vi s phát trin xã hi, xem nó nh là mt lnh vc c bit ca th gii tr em, các trò chi tr em hoàn toàn óng kín, tách ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI | 67
5. quá trình phát trin trí tu ca tr. Cách nhìn nhn nh vy cha làm bc l bn cht xã hi ca trò chi. ây là mt trong nhng im yu ca hc thuyt J. Piaget v trò chi tr em. + V s phát trin ca trò chi trên phng din cá th, theo J. Piaget có ba loi trò chi chính ln lt xut hin trong i sng cá th ca tr em. ó là: Trò chi tp (hay Trò chi — hành ng chc nng), Trò chi tng trng (bao gm Trò chi mô phng và Trò chi xây dng) và sau cùng là Trò chi có quy tc. S phát trin trò chi tr em trên phng din phát trin cá th ca ông là óng góp ht sc quan trng, nó liên quan n vic phân loi trò chi tr em. + V ý ngha và vai trò ca trò chi tr em, ông phê phán quan im coi hot ng chi ch là mt s gii lao hoc là s gii phóng nng lng. Ông ánh giá cao vai trò ca hot ng chi trong s phát trin ca tr: “Khi chi, tr phát trin tri giác, trí thông minh, nhng khuynh hng th nghim, nhng bn nng xã hi Trò chi là mt òn by mnh m thúc y tr luyn tp n mc bt c ni nào mà ngi ta thành công trong vic bin i s khai tâm v hc c, hc làm tính thành trò chi thì ngi ta u thy tr em say mê vi nhng vic làm mà bình thng i vi chúng nh nhng công vic kh sai”. Tóm li , nhng quan im trên ây ca ông ã có nh hng ln i vi vic xây dng lí lun v trò chi cng nh a trò chi vào vic giáo dc tr em nhiu nc trên th gii, nht là các nc Âu, M. — Hot ng chi theo quan im ca các nhà tâm lí hc và giáo dc hc khác phng Tây + A. Vallon — nhà tâm lí hc ngi Pháp ã xem trò chi ca tr em là mt hin tng xã hi. Ngun gc hot ng chi tr em, theo Vallon, là s c gng tích cc ca a tr “tác ng tr li th gii bên ngoài, lnh hi cho c nhng kh nng có cha trong th gii ó”. Trong hot ng chi có s luyn tp nhng nng lc vn ng — cm giác và nhng nng lc trí tu, luyn tp nhng chc nng và quan h xã hi. Trong trò chi, a tr phn ánh nhng n tng mà ã làm cho nó xúc ng. Cách xem xét hot ng chi trên ây ca ông gn ging vi hc thuyt v hot ng chi ca tâm lí hc và giáo dc hc Xô vit. ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI | 69
6. — Ngun gc, bn cht ca hot ng chi ca tr em. — Vai trò ca hot ng chi i vi s phát trin ca tr và v trí ca nó trong quá trình s phm. Nhng ni dung ch yu ca lí thuyt này ã làm sáng t ngun gc, bn cht hot ng chi ca tr em. ó là: — Hot ng chi ca tr em nh là mt loi hot ng mang tính xã hi và mang tính lch s. Quan im duy vt u tiên v ngun gc và bn cht ca trò chi c G.V. Plêkhanôp cp n trong tác phm Nhng bc th không a ch (Tp 14, M, 1925) và c các nhà tâm lí hc và giáo dc hc Xô vit tip tc phát trin. C th là: + Hot ng chi ca tr em có mt lch s lâu i, xut hin giai on phát trin nht nh ca xã hi loài ngi. Trò chi tr em xut hin sau lao ng và trên c s lao ng. Trò chi xut hin khi nn vn minh loài ngi t ti mt trình nht nh — công c sn xut tr nên phc tp mà tr em không th s dng làm vic nh ngi ln. Khi ó tr cn phi c tp dt, làm th trên nhng vt thay th (tc là chi) và ngi ln cung cp cho tr em nhng iu kin vt cht cn thit tr chi và to ra nhng kh nng khách quan thc hin trò chi. Trò chi phn ánh hot ng lao ng ca con ngi. + Trò chi tr em c tích ly và truyn t th h này sang th h khác. Là mt hot ng xã hi, trò chi gi vai trò truyn t nhng kinh nghim xã hi ca th h này cho th h khác. + Trò chi ch có th tn ti trong nhng iu kin xã hi nht nh (ngi ln cung cp cho tr em nhng iu kin vt cht cn thit tr chi và to ra nhng kh nng khách quan thc hin trò chi). + Trò chi tr em ph thuc vào môi trng xã hi xung quanh. Trò chi tr em th hin nhng du hiu c th ca thi gian, ca thi i — phn ánh trình vn hóa và kinh t ca xã hi. + Trò chi tr em rt phong phú v ni dung, hình thc và ngun gc ca nó cng nh v s tác ng ca nó i vi tr. + Ni dung chính ca các trò chi óng vai theo ch là s din t các mi quan h xã hi ca ngi ln và mang tính lch s c th. ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI | 71
7. này). Nhng tin ó th hin s nm cách thc hành ng vi các i tng ca th gii vt ca loài ngi. • u tui nhà tr, trong hot ng phi hp vi ngi ln tr em lnh hi c mt s hành ng vi các dùng xung quanh và sau ó tr t tái to nhng hành ng ó t thích nghi và tìm hiu. J. Piaget gi ó là nhng “Trò chi tp” hoc “Trò chi — hành ng chc nng”. Nhiu ngi thng gi ó là hành ng vi vt. • Dn dn tr bt u di chuyn phng thc hành ng ca ngi ln sang nhng i tng khác — vt thay th cho nhng i tng còn thiu trong trò chi — chng hn, tr s dng ming g làm xà phòng tm cho búp bê (tc em bé), dùng que làm nhit k o nhit cho búp bê ng thi vi s xut hin nhng vt thay th trong các trò chi, tr bt u din t nhng hành ng ca ngi ln c th, nh: m, cô giáo • Thng n cui tui nhà tr, sau khi thc hin mt vài hành ng chi phù hp vi mt vai trò nào ó, tr t nhn mình là mt ngi ln phù hp vi vai trò ó — trò chi óng vai bt u xut hin. ó là nhng trò chi mô phng hành ng ca ngi ln trong sinh hot hng ngày gn gi vi tr nh cho em bé n, ru em bé ng, tm cho em bé giai on này tr thng chi mt mình và chi cnh nhau — tr cha có mi quan h qua li vi nhau trong trò chi. + Cùng vi s m rng hiu bit ca tr v các v trí, chc nng con ngi trong xã hi cng nh các mi quan h xã hi ca h, tr thy không th chi riêng l mt mình mà mun có bn cùng chi phân nhau óng vai và tái to li các mi quan h xã hi gia các vai trò trong xã hi — trò chi óng vai theo ch xut hin. + Bên cnh trò chi óng vai theo ch — dng trò chi mang y c tính ca hot ng chi và loi trò chi c trng nht ca tr mu giáo, các dng trò chi khác ln lt xut hin nh trò chi xây dng, trò chi óng kch, trò chi có lut l rõ ràng. Trò chi có lut l rõ ràng và công khai xut hin sau trò chi óng vai theo ch (lut n kín trong vai chi) và ch xut hin mt giai on phát trin nht nh ca tr. — Quy lut chung ca s phát trin các hình thc chi ca tr mu giáo là: t trò chi có vai công khai, hoàn cnh tng tng công khai và lut l chi không công b (lut l chi n bên trong vai chi) chuyn sang trò ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VUI CHƠI | 73