Giáo án Hướng dẫn học sinh lựa chọn vẽ dạng biểu đồ thích hợp - Trường THCS Ma Quai

Nội dung text: Giáo án Hướng dẫn học sinh lựa chọn vẽ dạng biểu đồ thích hợp - Trường THCS Ma Quai

1. HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỰA CHỌN VẼ DẠNG BIỂU ĐỒ THÍCH HỢP * Yêu cầu chung: Để thực hiện tốt biểu đồ, cần phải có kĩ năng lựa chọn biểu đồ thích hợp nhất; kĩ năng tính toán, xử lí số liệu (ví dụ, tính giá trị cơ cấu (%), tính tỉ lệ về chỉ số phát triển,tính bán kính hình tròn, ...); kĩ năng vẽ biểu đồ (chính xác, đúng, đẹp..); kĩ năng nhận xét, phân tích biểu đồ; kĩ năng sử dụng các dụng cụ vẽ kĩ thuật (máy tính cá nhân, bút, thước...). * Cách lựa chọn biểu đồ thích hợp nhất: Câu hỏi trong các bài tập thực hành về kĩ năng biểu đồ thường có 3 phần: 1. Căn cứ vào lời dẫn (đặt vấn đề) Câu hỏi thường có 3 dạng sau: Dạng 1: Lời dẫn có chỉ định. Ví dụ: “Từ bảng số liệu, hãy vẽ biểu đồ hình tròn thể hiện cơ cấu....năm...”. Như vậy, ta có thể xác định ngay được biểu đồ cần thể hiện. VÍ DỤ MINH HỌA * Ví dụ số 1: Cho bảng số liệu sau: TỈ TRỌNG CÁC NGÀNH TRONG TỔNG SẢN PHẨM TRONG NƯỚC CỦA VIỆT NAM NĂM 1990 VÀ NĂM 2000 (ĐƠN VỊ: %) Nông nghiệp Công nghiệp Dịch vụ 1990 2000 1990 2000 1990 2000 38,74 24,30 22,67 36,61 38,59 39,09 Vẽ biểu đồ hình tròn thể hiện cơ cấu tổng sản phẩm trong nước của nước ta năm 1990 và năm 2000. Rút ra nhận xét ? Hướng dẫn giải: * Vẽ biểu đồ: BIỂU ĐỒ THỂ HIỆN TỈ TRỌNG CÁC NGÀNH TRONG TỔNG SẢN PHẨM TRONG NƯỚC CỦA VIỆT NAM NĂM 1990 VÀ NĂM 2000
2. Nông nghiệp Công nghiệp Dịch vụ * Nhận xét: - Tỉ trọng ngành nông nghiệp có xu hướng giảm. (năm 1990 là 38,74% đến năm 2000 giảm còn 24,30%) - Tỉ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ tăng. (năm 1990 lần lượt là 22,67% và 38,59 đến năm 2000 tăng lên lần lượt là 36,61% và 39,09%) - Cơ cấu kinh tế ngày càng cân đối, hợp lí. Dạng 2: Lời dẫn kín. Ví dụ: “Cho bảng số liệu sau...... Hãy vẽ biểu đồ thích hợp nhất thể hiện.....và nhận xét”. Như vậy, bảng số liệu không đưa ra một gợi ý nào, muốn xác định được biểu đồ cần vẽ, ta chuyển xuống nghiên cứu các thành phần sau của câu hỏi. Với dạng bài tập có lời dẫn kín thì bao giờ ở phần cuối trong câu kết cũng gợi ý cho ta nên vẽ biểu đồ gì. * Ví dụ số 2: Cho bảng số liệu sau: SẢN LƯỢNG LƯƠNG THỰC CỦA CÁC VÙNG NƯỚC TA NĂM 2005 (Đơn vị: nghìn tấn) Các vùng Sản lượng lương thực Đồng bằng sông Hồng 6519,7 Đông Bắc 3199,7 Tây Bắc 945,7 Bắc Trung Bộ 3691,7 Duyên hải Nam Trung Bộ 2451,3 Tây Nguyên 1680,4 Đông Nam Bộ 1646,7 Đồng bằng sông Cửu Long 19448,2 Hãy vẽ biểu đồ thích hợp nhất thể hiện sản lượng lương thực của các vùng nước ta năm 2005. Nhận xét về cơ cấu sản lượng lương thực của các vùng nước ta năm 2005 ?
3. Hướng dẫn giải * Xử lí số liệu: CƠ CẤU SẢN LƯỢNG LƯƠNG THỰC CỦA CÁC VÙNG NƯỚC TA NĂM 2005 (Đơn vị: %) Các vùng Tỉ lệ Tổng 100 Đồng bằng sông Hồng 16,5 Đông Bắc 8,1 Tây Bắc 2,4 Bắc Trung Bộ 9,3 Duyên hải Nam Trung Bộ 6,2 Tây Nguyên 4,2 Đông Nam Bộ 4,2 Đồng bằng sông Cửu Long 49,1 * Vẽ biểu đồ: BIỂU ĐỒ THỂ HIỆN CƠ CẤU SẢN LƯỢNG LƯƠNG THỰC CỦA CÁC VÙNG NƯỚC TA NĂM 2005 Đồng bằng sông Hồng 16,5 Đông Bắc Tây Bắc 8,1 Bắc Trung Bộ 49,1 2,4 Duyên Hải Nam Trung Bộ 9,3 Tây Nguyên 6,2 Đông Nam Bộ Đồng bằng sông Cửu Long 4,2 4,2 * Nhận xét: - Sản lượng lương thực ở các vùng của nước ta không đều nhau. - Cao nhất là Đồng bằng sông Cửu Long đến Đồng bằng sông Hồng, tỉ trọng tương ứng là 49,1% và 16,5%. - Thấp nhất là Tây Bắc (2,4%), đến Đông Nam Bộ (4,2%) và Tây Nguyên (4,2%). Dạng 3: Lời dẫn mở. Ví dụ: “Cho bảng số liệu sau...... Hãy vẽ biểu đồ sản lượng công nghiệp nước ta phân theo các vùng kinh tế năm...”. Như vậy, trong câu hỏi đã gợi ý ngầm là vẽ một loại biểu đồ nhất định. Với dạng “lời dẫn mở” cần chú ý đến một số từ gợi mở trong câu hỏi. Ví dụ: - Khi vẽ biểu đồ đường biểu diễn: Thường có những từ gợi mở đi kèm như “tăng trưởng”, “biến động”, “phát triển”, “qua các năm từ.... đến.....”. Ví
4. dụ/; Tốc độ tăng dân số của nước ta qua các năm....; Tình hình biến động về sản lượng lương thực...; Tốc độ phát triển của nền kinh tế... * Ví dụ số 3: - Khi vẽ biểu đồ hình cột: Thường có các từ gợi mở nhu: “khối lượng”, “sản lượng”, “diện tích”, “từ năm....đến năm....” hay “qua các thời kì”. Ví dụ: Khối lượng hàng hóa vận chuyển ...; Sản lượng lương thực của....; Diện tích trồng cây công nghiệp.... - Khi vẽ biểu đồ cơ cấu: Thường có các từ gợi mở như: “cơ cấu’, “phân theo”, “trong đó”, “bao gồm”, “chia ra”, “chia theo”... Ví dụ: Giá trị sản lượng ngành công nghiệp phân theo...; Hàng hóa vận chuyển theo loại đường ...; Cơ cấu tổng giá trị xuất – nhập khẩu... * Ví dụ số 4: 2. Căn cứ vào bảng số liệu thống kê Việc nghiên cứu đặc điểm của bảng số liệu để chọn vẽ biểu đồ thích hợp, cần lưu ý: Nếu bảng số liệu đưa ra dãy số liệu: Tỉ lệ (%), hay giá trị tuyệt đối phát triển theo một chuỗi thời gian (có ít nhất 4 thời điểm trở lên). Nên chọn vẽ biểu đồ đường biểu diễn. Nếu có dãy số liệu tuyệt đối về quy mô, khối lượng của một (hay nhiều) đối tượng biến động theo một số thời điểm (hay theo các thời kỳ). Ta nên chọn biểu đồ hình cột đơn. Trong trường hợp có hai đối tượng với hai đại lượng khác nhau, nhưng có mối quan hệ hữu cơ. Ví dụ: Diện tích (ha), năng suất (tạ/ha) của một vùng nào đó theo chuỗi thời gian. Ta chọn biểu đồ kết hợp. Nếu bảng số liệu có từ 3 đối tượng trở lên với các đại lượng khác nhau (tấn, mét, ha)... diễn biến theo thời gian. Ta chọn biểu đồ chỉ số. Trong trường hợp bảng số liệu trình bày theo dạng phân ra từng thành phần. Ví dụ: tổng số, chia ra: nông – lâm – ngư nghiệp; công nghiệp – xây dựng; dịch vụ. Với bảng số liệu này ta chọn biểu đồ cơ cấu, có thể là hình tròn; cột chồng hay biểu đồ miền. Cần lưu ý: Nếu vẽ biểu đồ hình tròn: Điều kiện là số liệu các thành phần khi tính toán
5. phải có tổng bằng 100%. Nếu vẽ biểu đồ cột chồng: Khi có một tổng thể có quá nhiều thành phần, nếu vẽ biểu đồ hình tròn thì góc cạnh hình quạt sẽ quá hẹp, trường hợp này nên chuyển sang vẽ biểu đồ cột chồng theo đại lượng tương đối (%) cho dễ thể hiện. Nếu vẽ biểu đồ miền: Khi trên bảng số liệu, các ddooid tượng trải qua 4 thời điểm trở lên (trường hợp này không nên vẽ biểu đồ tròn). 3. Căn cứ vào lời kết của câu hỏi Có nhiều trường hợp, nội dung lời kết của câu hỏi chính là gợi ý cho vẽ một loại biểu đồ cụ thể nào đó. Ví dụ: “ Cho bảng số liệu sau... Hãy vẽ biểu đồ thích hợp .... Nhận xét về sự chuyển dịch cơ cấu .... và giải thích nguyên nhân của sự chuyển dịch đó”. Như vậy, trong lời kết của câu hỏi đã ngầm cho ta biết nên chọn vẽ