Sáng kiến kinh nghiệm Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh

1. SKKN: Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh Năm: 2012- 2013 PHẦN MỞ ĐẦU I. BỐI CẢNH CỦA ĐỀ TÀI: Âm nhạc không thể thiếu trong cuộc sống của mỗi con người, nó đem lại niềm vui, sự sảng khoái và nguồn nghị lực cho con người trong cuộc sống, nó đánh thức tình cảm của con người qua những cung bậc hết sức tinh tế làm cho đời sống tinh thần thêm lành mạnh, phong phú. Thế nên AN đã được đưa và chương trình giáo dục. Nhưng thực tế luôn có những thăng, trầm nhất định mà đôi khi không ai có thể cưỡng lại được. Chính vì HS chưa có thị hiếu AN lành mạnh, chưa có sự cảm nhận, nắm bắt nội dung tác phẩm AN đúng đắn nên chưa phát huy được sức mạnh của AN đối với đời sống tinh thần của mỗi HS. Tôi mong rằng với đề tài này sẽ giúp HS nâng cao giá trị đời sống tinh thần của HS qua AN. II. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Nhằm nêu lên vai trò của AN trong giáo dục đời sống HS từ đó đưa ra biện pháp, phương thức giúp học sinh cảm nhận tốt hơn về AN. Bồi dưỡng những tâm tư tình cảm lành mạnh cho HS. III. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi trường THCS Thị Trấn Đối tượng là HS khối 8, 9. IV. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Thông qua AN giáo dục uốn nắn, bồi dưỡng những xúc cảm tình cảm vốn tìm ẩn trong mỗi HS. Đánh thức những xúc cảm lành mạnh như tình yêu gia đình, ban bè, thầy cô, quê hương, thiên nhiên, tinh thần đoàn kết, tinh thần dân tộc qua những tác phẩm AN có nội dung lành mạnh trong và ngoài chương trình giáo dục cấp THCS. V. ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU: Nâng cao khả năng nghe và cảm nhận sâu hơn về một tác phẩm AN. Qua những nội dung tác giả đề cập đến trong tác phẩm giáo dục thị hiếu thẫm mỹ, thị hiếu AN, tinh thần thái độ, cách nhìn nhận vấn đề Nói chung là giá trị đời sống tinh thần. Người viết: Võ Thị Kim Chi Trang 1
2. SKKN: Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh Năm: 2012- 2013 đường nhẹ nhàng nhất cho sự băng hoại đạo đức, suy sụp tinh thần chán nãn, yếu đuối, nhu nhược tác hại rất lớn đến đời sống tinh thần HS. Vì vậy, các bậc phụ huynh, những nhà làm công tác giáo dục và cả những ai có trách nhiệm cần lưu tâm đến thị hiếu AN của HS, hãy tạo điều kiện, khuyên nhủ, định hướng để các em có thị hiếu AN lành mạnh nhằm bồi dưỡng cốt cách, nâng cao giá trị đời sống tinh thần cho HS. AN lành mạnh là lời khuyên nhủ nhẹ nhàng, thâm thúy nhất đi vào nhận thức HS một cách tự nhiên không áp đặt. Vì thế hãy để AN đánh thức giá trị sống trong tinh thần của HS. II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ: Nền AN nước ta trong giai đoạn hiện nay có những thành công nhất định song đời sống AN lại có nhiều diễn biến phức tạp do mỗi người có một thị hiếu AN khác nhau sự nhận thức về một vấn đề cũng khác nhau mà đối tượng tôi băng khoăn nhất là HS. Các em thể hiện sự đam mê AN, thể hiện cá tính của mình một cách “tùy tiện” theo lối “bắt chước” mà không có “cái tôi” riêng của mình. Trong mỗi HS đều có sự yêu thích AN nhưng lại là dòng nhạc “thị trường”với giai điệu sôi động, quây cuồng mà lời ca thì hoàn toàn không hợp lứa tuổi. Mọi lúc mọi nơi các em đều nghe thấy dòng nhạc ấy, thế nên nó ngẫu nhiên trở thành người bạn thân thiết. Trong khi AN “học đường” phù hợp với lứa tuổi thì trở thành xa lạ, khó khăn, khô cứng, nhàm chán với các em. Mỗi khi tìm hiểu một tác phẩm AN, khi nhận được câu hỏi: Các em có cảm nhận gì? Nội dung bài hát nói lên điều gì? Tác giả muốn gửi gấm đến các em điều gì? Đại khái là nêu lên nội dung ý nghĩa của bài hát và bài học cho bản thân thì lại trở thành câu hỏi “lớn” đối với các em. Thế nhưng, có phải là ở trình độ các em, các em không thể hiểu và nêu lên ý nghĩa?! Xin thưa rằng “không”, thế thì do đâu? Đó là do vốn sống của các em ít oi các em lại chưa nhìn nhận, chưa từng suy nghĩ thì không thể nhìn nhận thấu đáo sâu xa đến nội dung tác phẩm AN. Từ đó cho thấy đời sống tinh thần HS còn rất non nớt, nó cần được nuôi dưỡng, bồi bổ để không Người viết: Võ Thị Kim Chi Trang 3
3. SKKN: Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh Năm: 2012- 2013 được diễn tả một cách trực tiếp - AN chỉ dùng để gợi lên, nhắc lại, đánh thức những tình cảm khi lời nói không thể diễn tả được nữa”. Lời ca trong AN được cấu thành từ những bút pháp nghệ thuật của văn học, thơ ca, nó được chọn lọc, trau chuốt rất tinh tế làm cho AN trở nên gần gủi và nhẹ nhàng đi vào lòng người nghe, thế tại sao các em lại không hiểu ý nghĩa của một tác phẩm, chẳng qua các em chưa hề đặt nó vào mối quan hệ đó, chưa từng đào sâu ý nghĩa bài hát qua ca từ để hiểu về AN. Mỗi tác phẩm AN đều có dùng những thủ pháp: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, dùng từ tượng hình, tượng thanh để gợi lên những hình tượng AN. Ví dụ: Trong bài hát “Mùa thu ngày khai trường” của Vũ Trọng Tường, ông nói rằng mùa thu là mùa “đi xây những ước mơ”, cách diễn tả nhẹ nhàng, thâm thúy để nói rằng học có thêm kiến thức mới thực hiện được những ước mơ, hoài bão. Nhưng các em HS rất ngây ngô không biết vì sao lại là mùa “xây những ước mơ”. Hay trong bài “Bóng cây Kơnia”tác giả mượn hình ảnh con chim cần tổ, con giun cần đất để nhấn mạnh mái ấm gia đình rất cần thiết cho con người thế mà giặc chia đất nước (chia con người Việt Nam) thành hai miềm Nam - Bắc. Và dù Bắc hay Nam thì dân tộc ta vẫn một lòng hướng về nhau như cây Kơnia dù mọc ở đâu vẫn uống nước nguồn miền Bắc. Mượn sự vật, hiện tượng để liên hệ vấn đề mà nhạc sĩ muốn phản ảnh là điểm chính của ngôn ngữ AN. Vì thế GV dạy AN cần phải biết cách giúp HS lĩnh hội AN qua văn học, thơ ca, hội họa bằng cách cho HS nghe nhiều và phân tích nhiều hơn về giá trị nghệ thuật cũng như ý nghĩa của tác phẩm, muốn làm được điều này GV cần tìm hiểu thủ pháp, ý nghĩa giáo dục, có những câu hỏi gợi ý và biết phân tích ý nghĩa của tác phẩm từ đó cung cấp thêm cho HS những giá trị về kiến thức cũng như có vốn sống phong phú hơn giúp đời sống tinh thần của HS thêm lành mạnh hiểu được những giá trị nhân văn xưa và nay từ đó ý thức hơn về bản thân cố gắng rèn luyện phấn đấu hơn trong học tập, trong cuộc sống. Những bài hát được phổ từ thơ cũng giúp các em có mối tương quan mật thiết hơn, gần gủi hơn, từ đó AN, thơ ca, hội họa trở thành một khối quan hệ mật thiết, gắn kết với nhau và gắn kết cả tâm hồn của những ai yêu thích cái hay cái đẹp. Ví dụ như Người viết: Võ Thị Kim Chi Trang 5
4. SKKN: Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh Năm: 2012- 2013 nhận biết và vượt qua, các em lại không thích nghe những lời dạy bảo vì cho là “giáo điều, nhàm chán”.Vì thế, hãy để AN nói với các em đó là cách thức tốt nhất dễ đi vào lòng các em nhất nếu AN được khai thác đúng cách. Ví dụ: Khi dạy một bài hát nói về chủ đề hòa bình như bài “chúng em cần hòa bình” Ngoài việc giúp HS cảm nhận ý nghĩ bài hát giáo dục tinh thần yêu chuộn hòa bình sẵn sàng đấu tranh vì hòa bình GV còn phải giới thiệu và cho học sinh nghe nhiều bài về chủ đề này để HS thêm yêu thêm trân trọng, giữ gìn những gì hòa bình đã đem lại cho các em hôm nay, như bài: Tiếng chuông và ngọn cờ, Bài ca hòa bình . * Khi học tập đọc nhạc: Các bài TĐN trong chương trình hầu hết là những đoạn trích của một bài hát nên khi dạy GV cần đầu tư tìm cả bài hát để trình bày cho HS qua đó HS dễ dàng cảm nhận và bài học giáo dục cũng được trọn vẹn hơn. Ví dụ: Khi dạy bài TĐN số 5 “Làng tôi” của của Văn Cao. Phần học là trích đoạn cảnh yên bình, thơ mộng của một làng quê. Phần còn lại là diễn cảnh tang thương vì giặc Pháp tàn phá, thế nên GV cần trình bày cả bài để HS có cách nhìn tổng quan hơn, thấy được sự đau thương để biết trân trọng những gì có được hôm nay và phấn đấu nhiều hơn trong học tập góp phần xây dựng đất nước trong tương lai. * Khi học ANTT: Đây là thời điểm thuận lợi nhất để giới thiệu tác phẩm, ngoài việc khai thác triệt để nội dung những tác phẩm nằm trong chương trình GV cần phải chú ý đến những bài hát có ý nghĩa tương đương để giáo dục HS. Khi giới thiệu tác phẩm GV cần ưu ái đến những tác phẩm dân ca, những ca khúc cách mạng, những bài hát có liên quan đến đấu tranh, đến sự hy sinh cao cả thiêng liêng của lớp người đi trước vì những bài hát đó gợi lên những hình ảnh, tình cảm rất thực được trãi nghiệm từ cuộc sống, nó nêu lên cái ‘tôi’ của đời sống tinh thần rất đậm đà bản sắc nhân văn dân tộc . HS sẽ có nhiều nhận xét cũng như những nhận thức sâu sắc rằng để có nước Việt Nam phồn vinh ngày hôm nay là cả một quá trình dày công đấu tranh và xây dựng về vật chất và cả tinh thần với Người viết: Võ Thị Kim Chi Trang 7
5. SKKN: Vai trò của âm nhạc với đời sống tinh thần của học sinh Năm: 2012- 2013 lĩnh hội bày tỏ tâm tư của mình hơn làm cho đời sống tinh thần thêm lành mạnh, phong phú. 4. Tạo không khí học tâp: Dù bất kỳ biện pháp, phương thức nào điều cốt loãi nhất là phải tạo được không khí học tập vui tươi, thoải mái, không gò ép quá mức bởi chỉ có lúc đó HS mới có tâm trạng phấn khởi, tươi vui. Và thế AN mới có thể đi vào lòng HS để HS cảm nhận từng khía cạnh từng cái hay, cái đẹp trong cuộc sống qua AN. Ở lứa tuổi các em, các em thích những bài hát vui tươi, sinh động. Nhưng trong chương trình học có những bài tiết tấu dàn trãi (những bài ở nhịp 3/4; 6/8) nên các em học một cách uể oải, nếu GV thấy thế lại căng thẳng, rầy la thì càng tạo thêm áp lực, càng tạo thêm sự nhàm chán. Từ đó AN đối với các em trở nên khó khăn, buồn chán và với tâm trạng đó không riêng HS mà không ai có thể cảm nhận được cái hay, cái đẹp mà ngược lại chỉ toàn là “cái dở, cái xấu”lúc đó AN làm cho tinh thần thêm mệt mỏi, căng thẳng làm phản tác dụng, gây nên tâm trạng mệt mỏi ở những tiết học sau. IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: Qua việc thực hiện SKKN cho hai khối 8, 9 kết quả đạt được rất khả quan. HS cảm nhận được ý nghĩ, biết rút ra bài học cho bản thân. Tuy chưa thâm thúy, sâu sa nhưng HS cảm nhận được nhiều khía cạnh trong một tác phẩm, có ý thức tìm hiểu tác phẩm qua việc hỏi GV để tìm hiểu thêm về tác phẩm. Đó cũng là biện pháp để HS tìm hiểu cuộc sống qua AN. Từ đó tôi rút ra nhiều kinh nghiệm cho bản thân hơn, tôi thấy mình cần đặt bản thân vào vị trí các em để mà tìm hiểu và dạy chúng sẽ biết được các em thiếu gì, cần gì để đáp ứng đúng nhu cầu của các em. Bên cạnh đó bản thân phải luôn học tập, rèn luyện nâng cao tri thức để đáp ứng nhu cầu đòi hỏi khách quan của HS- của công cuộc giáo dục. Người viết: Võ Thị Kim Chi Trang 9